Divanı Lügatı Türk ve Ziya Gökalp

ALİ EMİRİ EFENDİ, ZİYA GÖKALP VE
DİVANI LÜGAT TÜRK

Divanı Lügat’it Türk’ü bize kazandıran Ali Emiri Efendi Diyarbekir’lidir.
Malazgirt Savaşı sonrası Anadolu’ya tamamen yerleşen Türklerin dini ve milli özelliklerini anlatan çok önemli bir eserdir ve dünyada tek nüshadır. Kaşgarlı Mahmud’un yazdığı bu el yazması eseri Diyarbekir’li Ali Emiri’nin bağışı olarak İstanbul’daki Millet Kütüphanesindedir. Eserin Ali Emiri Efendi’de olduğunu duyan
Ziya Gökalp, bu çok önemli eseri Ali Emiri Efendi’den satın alabilmek çok uğraşır, bir servet teklif eder. Ancak Ali emiri efendi kitabı Ziya Gökalp’ın kendisine teklif ettiği çok büyük miktar parayı kabul etmez ve Divanı Lügat ’it Türk’ü, Millet Kütüphanesi’ne bağışlar. Kitap Ziyanın eline geçmiş olsaydı bugün ya İsrail’de veya İngiltere British Müze’de olacaktı. Diyarbekir halkı Ali Emiri efendiyi rahmetle anmakta Selanik Yahudi’si Ziya’ya Kelp Ziya deyip ona da gerekeni okumaktadırlar.
Türkiye gazetesi yazarlarından Prof. Dr. Ekrem Buğra Ekinci bu konuda şunları söylüyor:

• Z. Gökalp’ın ruh sağlığını alt üst eden kişi, Diyarbekir’de tanıştığı ve kendisini ittihatçı yapan Doktor Abdullah Cevdet’tir.
• Z. Gökalp 18 yaşında iken intihara teşebbüs etti ama ölmedi. Kurşun izi ölene kadar alnında kaldı. Sonradan ‘tabancam bana hıyanet etti, bu tabancayla Sultan Hamid’i öldürmeliydim’ diye içindeki kini kusmuştu.
• Arapkirli Ermeni asıllı Abdullah Cevdet için Z. Gökalp “eline balta almış yıkılması gereken geri fikirleri yıkan birisidir ve bu büyük bir hizmettir” demişti.
  Z. Gökalp, illegal faaliyetleri sebebiyle Taşkışla da 10 ay hapis yatmıştır.
• Sedat, Semiha, Hürriyet ve Türkan isimli 4 çocuğunun üçü küçük yaşta ölmüştür.
  Hocanın doğru tesbitleri var ancak eksiklikleri de çok, Ziya Gökalp ile ilgili iki yazı yazmıştım Selanikli bir Yahudi çocuğu ve İslam düşmanıdır, özetle bilinmesi gereken şu dur;
  İttihat ve Terakki Ziya’nın dedesini önce Diyarbekir’in Çermik kazasına yerleşmek üzere gönderir, bir müddet sonra aile Diyarbekir de ev alır ve buraya yerleşir. Dede kısa bir süre sonra Diyarbekir Müftülüğüne tayin edilir. Şuurlu bir Yahudi ailesi olan bu aileye Müftüzadeler bile denilir. Ziyanın babası da önce nüfus memuru ardından da nüfus müdürü olur. Böylece ittihat terakki toplumun ana damarı nüfus ve din kurumlarını ele geçirir.
  Z. Gökalp İttihat Terakki’nin Diyarbekir temsilcisi yapılır. 48 yaşında ölmeden önce, hayatı Selanik İstanbul ve Diyarbekir arasında geçer.
  Mustafa Kemal için Hakimiyeti Milliye Gazetesi’nde ‘9 Umde’yi yazar ve basar.
  M. Kemal Ziya Gökalp için ‘fikirlerimin babası’ lafını boşuna kullanmamıştır. Mutlaka not edilmesi gereken şey, Dr. Abdullah Cevdet, Arapkirli bir Ermeni’dir, Ziya Gökalp Selanikli bir Yahudi, Tevfik Fikret adalı bir Rum çocuğudur ve üçü de 48 yaşında ölmüştür. 30.01.2023
• Zekeriya İyilik