Rabî’ el-Medhalî ve Seyyid Kutub ..

Bu mektup, Suudi Arabistan’daki kıdemli alimlerden olan Şeyh Bekir Ebu Zeyd’in, Rabî’ el-Medhalî’ye yazdığı bir mektuptur. Bu mektupta Ebu Zeyd, el-Medhalî’nin Seyyid Kutub’u tenkit ettiği “الأضواء الإسلامية” adlı kitabını gözden geçirmiş ve kitaptaki sert tenkitlerin haksız ve yersiz olduğunu belirtmiştir. İşte mektubun Türkçe tercümesi:👇

Rabî’ el-Medhalî ve Seyyid Kutub

Rabî’ el-Medhalî, Seyyid Kutub’u tenkit etmek amacıyla “الأضواء الإسلامية” adlı kitabını yazmış ve Suudi Arabistan’daki Kıdemli Âlimler Heyeti üyesi olan Şeyh Bekir Ebu Zeyd’e sunarak onun takdirini ve övgüsünü ummuştu. Ancak Şeyh Ebu Zeyd’in cevabı, Rabî’ el-Medhalî için oldukça sert ve onun mübalağa ve yalanlarını açığa çıkaran bir nitelikteydi. Şeyh Beker Ebu Zeyd’in Rabî’ el-Medhalî’ye yazdığı altın değerindeki bu mektup şöyledir:

Saygıdeğer Kardeşim Şeyh Rabî’ b. Hadi el-Medhalî,

Selamun Aleyküm ve Rahmetullah ve Berekatuhu.

Size, gönderdiğiniz “Seyyid Kutub’un Akidesi ve Fikirleri Üzerine الأضواء الإسلامية” adlı kitabı okuma isteğinize cevaben, bu kitabı inceledim ve bazı değerlendirmelerim var. Bu değerlendirmeler, bu projenin rafa kaldırılmasını mı gerektirir yoksa düzeltildikten sonra yayınlanması mı mümkün kılar bilemem, Kitabınızın, ahirette sizin için bir sermaye, dünyada ise Allah’ın dilediği kullarına bir ışık olmasını temenni ediyorum. İşte görüşlerim:

1. Kitabın içindekiler bölümünün ilk sayfasına baktığımda, Seyyid Kutub hakkında toplanmış bazı başlıklar gördüm. Bunlar arasında küfür, ilhad (inkârcılık), zındıklık, vahdet-i vücud inancı, Kur’an’ın yaratılmış olduğunu savunmak, Allah’ın sıfatlarını aşırı yüceltmek, mütevatir hadisleri kabul etmemek, kesinlikle inanılması gereken itikadi konularda şüphe uyandırmak ve toplumları tekfir etmek gibi başlıklar bulunuyor. Bu başlıklar, müminlerin tüylerini diken diken edecek kadar ağır ithamlar ihtiva ediyor. Müslüman âlimlerin bu kadar büyük günahlara karşı uyarıda bulunmamaları üzüntü verici. Bu başlıkların, Seyyid Kutub’un kitaplarının yayılması ve bu kitaplardan birçok kişinin faydalanması ile nasıl bağdaştırılabileceğini merak ediyorum. Siz bile yazdığınız bazı eserlerde ondan faydalandınız. Başlıklar ve muhtevalar arasındaki tutarsızlıkları gördüğümde, haberin haberi yalanladığını fark ettim. Bu başlıklar, genel olarak Seyyid Kutub’a iftira atmak ve onu küçük düşürmek amacıyla sıradan okuyucuyu kışkırtacak nitelikte. Ben kendim, sizin ve diğer Müslümanların günaha ve haksızlığa düşmesini istemiyorum. Kişinin sevaplarını, sevmediği ve düşman gördüğü birine hediye etmesi büyük bir hata ve kayıp olur.
2. Bu kitabın şu eksiklikleri olduğunu tespit ettim:

• İmi araştırma ilkeleri,
• İlmi tarafsızlık,
• Tenkit usülü,
• Nakletme ve bilgi aktarımında dürüstlük,
• Hakları gasp etmeme.

Kitapta bu eksikliklerin yanı sıra edep, üslup kalite ve seviyesi ile takdim güvenirliliği de yoktur.

İşte ispatları:

İlk olarak, kitabın bazı bölümlerinde Seyyid Kutub’un eski baskılarına atıfta bulunduğunuzu gördüm. Misal, “Zilal” ve “Sosyal Adalet” adlı eserlerin tenkidini eski baskılarına dayandığınızı fark ettim. İlmi tenkit ve dürüstlük ilkelerine göre, tenkitin, her kitabın son baskısındaki metinlere yöneltilmesi gereklidir. Çünkü son baskılarda yapılan değişiklikler, önceki baskılardaki hataları geçersiz kılar. Bu durumun temel bilgilere sahip olduğunuzdan dolayı size de aşikar olduğunu düşünüyorum. Ancak bu durumu bilmez görünmeniz, size bilgi sağlayan bir öğrencinizin hatasından kaynaklanıyor olabilir. Bu durum, geçmiş alimlerin yaşayıp karşılaştığı durumlara da benzemektedir. Misal olarak, İbn Kayyim’in “Ruh” kitabında bazı kimseler, bu kitabın yazarın hayatının başlarında yazılmış olduğunu düşündü. Benzer şekilde, diğer bazı eserlerde de bu tür durumlar olmuştur. “Sosyal Adalet” kitabı da Seyyid Kutub’un İslami konularda kaleme aldığı ilk eserlerden biridir. Allah yardımcımız olsun.

İkinci olarak, kitabın içindekiler bölümünde yer alan “Seyyid Kutub, Allah’tan başkasının da kanun koyabileceğini savunuyor” başlığına rastladığımda, cildim ürperdi. Hemen bu başlığı inceledim ve Seyyid Kutub’un “Sosyal Adalet” kitabından aktarılan uzun paragrafların bu başlıkla alakası olmadığını fark ettim. Farz edelim ki, bu ifadede yanlış anlaşılan veya yanlış yorumlanan bir cümle var; bu durumda bile bu ifadeyi küfre götüren bir tenkide dönüştürmek doğru değildir. Seyyid Kutub, hayatını Allah’ın tevhidini (hüküm ve teşrih konusunda) savunmaya, insan yapımı kanunları reddetmeye ve bu tür eylemlerle mücadele etmeye adamıştır. Allah, her işte adaleti ve dürüstlüğü sever ve umarım siz de adalet ve dürüstlüğe geri dönersiniz.

Üçüncü olarak, kitabınızın başlıklarından bir diğeri “Seyyid Kutub’un vahdet-i vücud inancını savunması” şeklindedir. Seyyid Kutub, Hâdîd ve İhlâs surelerini tefsir ederken bazı benzer ifadeler kullanmıştır ve bu ifadeler onun vahdet-i vücud inancını savunduğunu iddia etmek için kullanılmıştır. Ancak, Seyyid Kutub’un Bakara suresi tefsirinde bu inanca açıkça karşı çıktığını da aktarmışsınız. Özellikle “İslami Düşünce Temelleri” adlı eserinde vahdet-i vücud inancına yönelik tatmin edici bir reddiye bulunuyor. Bu sebeple, Seyyid Kutub’un muğlak ifadelerini küfre götüren bir suçlama olarak nitelendirmek doğru olmaz. Dolayesiyle, Seyyid Kutub’un dolaylı olarak tekfir edildiği bu ifadeleri silmenizi teklif ediyorum.

Dördüncü olarak, kitabınızda “Seyyid Kutub’un ‘Lâ ilâhe illallah’ kavramını alimlere ve dilcilere aykırı bir şekilde yorumladığı ve Seyyid Kutub’un rablık ve ilahlık kavramlarını tam olarak anlamadığı” şeklinde bir başlık yer alıyor. Sevgili kardeşim, bu ifadelerle Seyyid Kutub’un tevhid anlayışını ve hayatı boyunca savunduğu değerleri yok saymışsınız. Ancak Seyyid Kutub, tevhidin gerekliliklerinden biri olan hüküm ve teşrihte Allah’ın birliğini savunmuştur. Seyyid Kutub, Allah’ın şeriatının uygulanmasının yasaklanmasına karşı durduğu ve insan yapımı kanunların uygulanmasına büyük bir cesaretle karşı çıktığı için bu konuda çok fazla vurgu yapmıştır. İslam ümmeti, 1342 (Hicri) yılından önce böyle bir cesaret görmemiştir.
Beşinci Nokta: İçindekiler bölümünde yer alan “Seyyid’in Kur’an’ın yaratılmış olduğu ve Allah’ın kelamının iradeden ibaret olduğu sözü” başlığına gelince; belirtilen sayfalara döndüğümde, Seyyid’in (Allah ona rahmet etsin) bu ifadeyi (Kur’an yaratılmıştır) açıkça belirttiğini gösteren tek bir harfe bile rastlamadım. Bu tür tekfir edici ifadelerin kullanılmasındaki bu kolaycılık nasıl olabilir? Gördüğüm en son şey, Seyyid’in “Ancak onlar, bu harflerden -yani muqatta’a harflerinden- bunun gibi bir kitap oluşturamazlar, çünkü bu Allah’ın eseridir; insanların eseri değil” gibi bir ifadesiydi. Bu ifade elbette hatalıdır; ancak bu ifadeden hareketle Seyyid’in bu küfür muhtevalı görüşü (Kur’an’ın yaratılmış olduğu) savunduğunu mu hükmedelim? Allah’ım, bunu üstlenemem… Bu ifade bana, merhum Şeyh Muhammed Abdülhalik Azime’nin “Kur’an-ı Kerim’in Üslubu Üzerine Çalışmalar” adlı kitabının önsözünde söylediği bir ifadeyi hatırlattı. Bu kitabı İmam Muhammed bin Suud İslam Üniversitesi’nin takdirleriyle basıldı. Peki, herkesi Kur’an’ın yaratılmış olduğunu söylemekle suçlayacak mıyız? Allah’ım, hayır.

Bu noktada konuya dair söylediklerim bu kadar. Diğer açıdan şunları da ifade etmek istiyorum:

1. Bu kitabın müsveddesi 161 sayfa olup el yazısıyla yazılmıştır. Farklı el yazıları mevcuttur. Geleneksel olarak yazdığınız sayfalardan hiçbirini tanımadım; ancak yazınız değişmiş olabilir ya da beni yanıltmış olabilir. Seyyid Kutub’un (Allah ona rahmet etsin) kitapları, öğrenciler tarafından hazırlanmış ve her bir öğrenci, denetiminiz veya dikte etmeniz altında uygun gördüğü şeyleri çıkarmış olabilir. Bu nedenle, bu kitabın size ait olduğundan emin değilim, ancak kitabın kapağında “yazar” olarak isminiz yer alıyor. Bu, sizin şahsınıza dair bir güvenilirlik belgesi olarak benim için yeterlidir.
2. El yazıları farklı olsa da kitabın baştan sona aynı tarzda ilerlediği görülmektedir. Bu tarz, sürekli gergin bir ruh hali, sürekli bir heyecan, metni baskı altında tutarak büyük hataların ortaya çıkmasına neden olan bir tutum ve şüpheli ifadelerin kesin bir hükümle tartışılmaz bir şekilde ele alınmasıdır. Bu, ilmi tenkitin tarafsızlığını ihlal etmektedir.
3. Biçim açısından, Seyyid’in üslubuyla karşılaştırıldığında, bu kitap onun seviyesinin altında kalıyor. Seyyid, yüksek bir seviyeye ulaşmışken, bu üslup “hazırlık” seviyesindedir ve ilmi bir makamı olan bir öğrencinin ortaya koyacağı bir şey değildir. Edebi zevk ve ifade kabiliyeti açısından eşdeğer bir kapasiteye sahip olunmalı ve takdim kabiliyeti iyi olmalıdır, aksi takdirde kalem kırılmalıdır.
4. Kitapta baştan sona heyecan ve korku dolu bir üslup hakimdir. Bu nedenle, ilmi tenkit usülü eksiktir.
5. Kitapta baştan sona saldırganlık, dar görüşlülük ve ifadelerde gerilim hakimdir. Bu nedendir; sebebi nedir?
6. Bu kitap, gençlerin zihninde yeni bir partizanlık ruhunu canlandırıyor. Kimi zaman yasaklama, kimi zaman tenkit, kimi zaman bunun bir bidat olduğunu, diğerinin ise bidatçı olduğunu söylüyor. Yeterli delil olmaksızın, dinî kibir ve üstünlük duygusu geliştiriyor. Bu, bir kişinin bu eylemi gerçekleştirdiğinde, sırtından bir yük atmış ve bu yükten kurtulmuş gibi hissetmesine neden olur. Sanki ümmeti uçurumdan kurtarıyormuş gibi ve diğerleri tarafından daha fazla takdir edilmek için kendini yükseltiyor gibi bir duruma neden olur. Bu, yeterince araştırılmadan aslında bir yıkımdır ve yüksek şerefiyelerle yapılan bir inşaat olarak görülse de çöküşe ve ardından kuvvetli rüzgarlara kapılmasına yol açacaktır.

Bu kitap, yukarıda belirtilen altı özellikten faydalanmıştır, bu yüzden keyif vermeyen bir şey haline gelmiştir. İsteğiniz doğrultusunda bu kadar söylemek yeterlidir ve gecikme için özür dilerim, çünkü bu adamın kitaplarını okumakla ilgilenmiyordum, ancak sizin bahsettiğiniz konular beni bu adamın umumen kitaplarını birkaç kez okumaya yöneltti. Kitaplarında çokça hayır, şerefli bir iman ve İslam’a yönelik düşman planları konusunda derin analizler buldum. Ancak, keşke bu cümleleri hiç söylememiş olsaydı dediğim pek çok cümleleri var. Ve bu hataların çoğunu başka bir yerde doğru olan bir sözüyle çelişiyor ve kusursuzluk nadirdir. Adam, edebi bir eleştirmen iken, daha sonra İslam’a hizmet etmeye yöneldi ve Kur’an-ı Kerim, sünnet ve peygamberin temiz yaşamı üzerinden çalıştı. Ve onun zamanının meselelerinde aldığı tavırlarından sonra, Allah yolunda tavırlarını sürdürdü. Ve o, boynunu uzatarak, kalemiyle özür dilemesi istendiğinde, bilinen imanî sözünü söyledi; “Şehadet için kaldırdığım bir parmakla, onunla tenakuz teşkil eden bir kelime yazmam.” ya da buna benzer bir şey. Bu nedenle, herkesin onun için af dilemesi ve onun ilminden faydalanması gerekir. Onun hatalarını tespit edip, bu hataların ilimlerinden ve kitaplarından yararlanmamızı engellememesi gerektiği hususunda uyarmalıyız. Allah seni korusun, onun durumunu, Şeyhülislam İbn Teymiye’nin savunduğu ve hatalarına rağmen savunduğu Ebu İsmail el-Harawi ve Abdulkadir Geylani’nin durumu ile karşılaştır. Ve Şeyhülislam İbn Teymiye, “Menasikü’s-Sairin”deki tuhaflıklar hakkında nasıl özür dilemişti. Bu konuda “Menasikü’s-Sairin” ve “Medaricü’s-Salikin” şerhinde geniş bir izah bulabilirsiniz. Ayrıca “İnsanları Zan ve Kesinlik Arasında Sınıflandırmak” adlı kitabımda bu konuda elde ettiğim kuralları açıkladım.

Sonuç olarak, bu “الأضواء الإسلامية” adlı kitabın basımından vazgeçmenizi tavsiye ediyorum. Bu kitabın, âlimlere saldırma, onları tenkit etme, itibarlarını zedeleme ve faziletlerinden uzaklaşma yönünde gençleri yönlendirmesi ve onları harama sürüklemesi nedeniyle yayımlanması ve basılması caiz değildir.

Allah seni korusun, ifadelerimde sert davrandıysam lütfen beni affet. Çünkü senin ağır tenkitlerin ve senin hakkındaki endişem nedeniyle böyle yazdım. Ve bu konuda ne düşündüğümü öğrenmek için ısrarın sebebiyle bu şekilde ifade ettim. Allah hepimizi doğru yolda daim kılsın.

Ve selamün aleyküm ve rahmetullah.

Tercüme: Ahmet Ziya İbrahimoğlu
08.09.2024 OF