Sykes-Picot Anlaşması

Yakın Tarihi Doğru Bilmeyenler Yaşadığımız Olayları Doğru Yorumlamakta Zorlanabilir.

Önce alttaki linki tıklayıp Mısırlı Gazeteci Sabır Meşhur Beyin konuşmasını dinlemenizi sonra yazıyı okumanızı tavsiye ediyorum:👇https://youtube.com/watch?v=d0wvGcznVIQ&si=m-X6R9QEJ1hR4l_x

Sykes-Picot Anlaşması (1916), Fransa ve Birleşik Krallık (İngiltere) arasında imzalanmış, Çarlık Rusya ve İtalya’nın onayladığı gizli bir anlaşmadır. Bu anlaşma, Osmanlı İmparatorluğu’nun kontrolündeki Bereketli Hilal bölgesinin Fransa ve İngiltere arasında paylaşılmasını ve Batı Asya’da nüfuz bölgelerinin belirlenmesini amaçlamıştır. Osmanlı İmparatorluğu’nun I. Dünya Savaşı’nda yenilgiye uğrayacağı varsayımıyla yapılan bu anlaşma, Osmanlı topraklarını paylaşmayı öngören bir dizi gizli düzenlemenin parçasıdır. Anlaşmaya ilişkin ilk müzakereler 23 Kasım 1915 ile 3 Ocak 1916 tarihleri arasında gerçekleşmiş ve bu tarihte Fransız diplomat François Georges-Picot ile İngiliz diplomat Mark Sykes arasında mutabakat belgeleri imzalanmıştır. Bu anlaşma, 9 ve 16 Mayıs 1916’da ilgili ülkelerin hükümetleri tarafından onaylanmıştır.

Anlaşma, fiilen Osmanlı’nın Arap vilayetlerini (Arap Yarımadası hariç) İngiltere ve Fransa arasında nüfuz bölgelerine ayırmıştır. Anlaşmaya göre, bugünkü Filistin, Ürdün, Güney Irak ve Akdeniz’e erişimi sağlamak için Hayfa ve Akka limanları İngiltere’ye bırakılmıştır. Fransa ise Güneydoğu Anadolu, Kuzey Irak, Suriye ve Lübnan üzerinde kontrol hakkı elde etmiştir. Ayrıca, Sazonov-Paleolog anlaşması kapsamında Çarlık Rusya’ya Batı Ermenistan, İstanbul ve Boğazlar verilmesi öngörülmüştür. 1917’de İtalya, St. Jean de Maurienne Anlaşması ile Güney Anadolu üzerinde hak talep etmiştir. Filistin ise uluslararası bir yönetim altına alınacaktı.

Bu anlaşma, 1918’de düşman topraklarının geçici Anglo-Fransız yönetimini şekillendiren doğrudan bir temel oluşturdu. Daha geniş anlamda, Osmanlı’nın yenilgisinin ardından topraklarının bölünmesine yönelik bir yol haritası sunuyordu. Savaşın hemen ardından, Fransa Musul ve Filistin üzerindeki haklarından İngiltere lehine feragat etti. Sykes-Picot Anlaşması’nın çerçevesi, Nisan 1920’de San Remo Konferansı’nda belirlenen manda yönetimlerine uygulandı. Filistin, 1948’e kadar İngiliz mandası altında kaldı. Irak üzerindeki İngiliz mandası ise benzer bir anlaşmayla devam etti. Suriye ve Lübnan üzerindeki Fransız mandası 1946’da sona erdi. Anadolu’daki bölümler ise Ağustos 1920’de Sevr Antlaşması ile belirlendi ancak Türk Kurtuluş Savaşı (1919-1923) bu planları bozdu.

Bu anlaşma, Batı-Arap ilişkilerinde bir dönüm noktası olarak görülmektedir. İngiltere, Araplara Büyük Suriye bölgesinde bir Arap devleti vaadini bozmuş ve Osmanlı’ya karşı destekleri karşılığında yapılan bu sözler tutulmamıştır. Anlaşmanın detayları, Bolşeviklerin Rusya’da iktidara gelmesinin ardından 23 Kasım 1917’de ortaya çıktı ve 26 Kasım 1917’de The Guardian gazetesinde yayımlandı. Bu durum, İngilizler için utanç verici, Araplar için hayal kırıklığı yaratıcı ve Türkler için sevindirici oldu. Sykes-Picot Anlaşması’nın mirası, bölgedeki mevcut anlaşmazlıklarda hâlâ etkisini göstermektedir.

Anlaşma Maddeleri:

1.Madde: Fransa ve İngiltere, haritada belirtilen “A” (Suriye’nin iç kesimleri) ve “B” (Irak’ın iç kesimleri) bölgelerinde bir Arap devleti kurulmasını ve bir Arap liderin başkanlığını kabul edecek ve koruyacaktır. Bu bölgelerde Fransa ve İngiltere, yerel projelerde öncelik hakkına sahip olacak ve yalnızca ilgili devletlerden danışman ve memurlar talep edilebilecektir.
2.Madde: Fransa’nın mavi bölgede (Suriye kıyıları) ve İngiltere’nin kırmızı bölgede (Basra) doğrudan ya da dolaylı olarak bir yönetim kurmasına izin verilecektir.
3.Madde: Siyah bölge (Filistin) uluslararası bir yönetime tabi olacak ve bu yönetim şekli Rusya ve diğer müttefiklerle istişare edilerek belirlenecektir.
4.Madde: İngiltere’ye Hayfa ve Akka limanları verilecek; ayrıca Dicle ve Fırat nehirlerinden belirli bir miktar su, “B” bölgesine sağlanacaktır.
5.Madde: İskenderun, İngiliz ticareti için serbest bir liman olacak ve İngiliz mallarının taşınması kolaylaştırılacaktır.
6.Madde: Bağdat demiryolu, “A” bölgesinde Musul’un güneyine ve “B” bölgesinde Samarra’nın kuzeyine uzatılmayacaktır.
7.Madde: İngiltere, Hayfa’dan “B” bölgesine uzanan bir demiryolu hattı inşa etme ve yönetme hakkına sahip olacaktır.
8.Madde: Türk gümrük tarifesi, bölgelerde yirmi yıl boyunca yürürlükte kalacaktır.
9.Madde: Fransa, mavi bölgedeki haklarını başka bir devlete devredemez. Aynı şekilde, İngiltere de kırmızı bölgedeki haklarını devretmemeyi taahhüt eder.
10.Madde: İngiltere ve Fransa, Arap Yarımadası’nda başka bir devletin toprak elde etmesine veya bir deniz üssü kurmasına izin vermeyecektir.
11.Madde: Araplarla sınırların belirlenmesi için müzakereler devam edecektir.
12.Madde: Arap topraklarına silah getirilmesini denetlemek için gerekli önlemler alınacaktır.

Bu maddeler, anlaşmanın Batı’nın bölge üzerindeki kontrolünü sağlamlaştırmayı hedefleyen kapsamlı bir plan olduğunu açıkça göstermektedir.

Tercüme: Ahmet Ziya İbrahimoğlu
03.12.2024 Üsküdar

Anlaşmanın Arapça Metni İçin: بالعربية👇https://ar.m.wikipedia.org/wiki/اتفاقيةسايكسبيكو

Anlaşmanın Wikipedia Türkçe Metni İçin:👇https://tr.m.wikipedia.org/wiki/Sykes-Picot_Anlaşması

İslam Ansiklopedisi Anlatımı İle Anlaşma:👇https://islamansiklopedisi.org.tr/sykes-picot-antlasmasi