Tolstoy ve İslam ..

Rus medyasında son zamanlarda büyük Rus yazar Lev Nikolayeviç Tolstoy’un hayatının son döneminde İslam’ı kabul ettiğine dair bir hikâye yayımlandı. Bu konudaki tartışmalar hâlâ devam etmekte. Peki, Tolstoy’un insani düşünceleri nelerdi ve bu düşünceler günümüzde ne kadar hayati ve etkili? 21. yüzyıl insanı için nasıl duyulabilir olabilir? Tolstoy’un dini inançları neydi ve İslam’a bakışı nasıldı? Lev Nikolayeviç Tolstoy’un sosyal, felsefi, ahlaki ve dini inançları ile ruhi eğilimi hâlâ büyük ilgi görmekte ve etrafında bazen şiddetli tartışmalar yapılmaktadır. Son yıllarda İslam dünyasında da Tolstoy’un edebi mirasına olan ilginin arttığı gözlemlenmektedir.

İnsani Değerler

Rus edebiyatı araştırmacıları ve akademisyenleri, bu edebiyatın dünya çapında yayılmasının ve sanat eserleri mirasında sahip olduğu konumun başlıca sebeplerinden birinin, büyük Rus yazarlarının eserlerinin derin ahlaki ve felsefi düşünceler ihtiva etmesi olduğunu belirtmektedir. Bu durum, eşsiz bir üne sahip olan Tolstoy’un eserleri için de tamamen geçerlidir.

Tolstoy, 1828 yılında Moskova’nın güneyindeki Tula şehrinde doğdu. 23 yaşındayken Çeçenistan’a geldi ve burada ilk kitabı olan “Çocukluk” adlı eserini 1851 yılında yazdı. Kafkas halkının hayat tarzı ve üslubundan etkilendiği “Hacı Murat” ve “Kazaklar” adlı eserlerinde de bunun yansımasını buluruz. Çeçenistan’a varışından iki hafta sonra, günlüğüne “Allah’ın yüce eli bana yol gösterdi ve bunun için çok minnettarım. Burada bana bir kötülük gelmeyeceğinden çok eminim, her şey yolunda gidecek, çünkü bu benim kaderim ve Allah’ın iradesi” şeklinde yazmıştır. Bu dönemin günlük ve mektuplarının analizi, Tolstoy’un yerel halkların ruhi yapısını, adetlerini ve geleneklerini sürekli olarak anlamaya çalıştığını ve bu konuda ferdi izlenimler oluşturduğunu göstermektedir. Kafkasya’daki hizmeti sırasında, halkın sözlü sanatını derlemeye ve bu folkloru yaymaya büyük önem vermiştir. 1852 yılında, Müslüman Çeçen arkadaşlarının sözlerinden iki Çeçen halk şarkısını yazmıştır ve bu kayıtları eserlerinde kullanmıştır.

Dinlerin İncelenmesi

Tolstoy, ellili yaşlarına yaklaştığında hayatında büyük bir değişiklik oldu; eleştirmenlerin açıklamakta zorlandığı bir manevi dönüşüm yaşadı. Bu dönem, art arda gelen başarılarla doluydu ve edebi konumunun zirvesine ulaşmıştı, mutlu ve huzurlu bir aile reisi olarak yaşamaktaydı. Buna rağmen, derin köklere sahip bir psikolojik kriz yaşadı. Dini bir inanç içinde hayatın anlamı ve amaçlarına dair kesin bir cevap bulmak için gayret gösteriyordu. Bu ruhi sıkıntılarını şöyle ifade etmiştir: “Benimle çok garip bir şeyler oluyordu; başta kaybolmuşluk hissine kapılıyor ve melankoliye dalıyordum, bu his geçtikten sonra ise eskisi gibi yaşamaya devam ediyordum. Ancak bu şaşkınlık anları gittikçe daha sık ve aynı şekilde tekrarlanıyordu ve bu durum hep aynı soruları ortaya çıkarıyordu: Neden? Ve bundan sonra ne olacak?”

Tolstoy, çeşitli dini inançları okumuştu ve hayatının en önemli işinin Doğu ve Batı’nın bilgeliğini bir cümlede birleştirmeye çalışmak olduğuna inanıyordu. Doğu çalışmaları, özellikle İslam’daki zühd ilkeleri, onun maddi hayata olan nefretini artırdı.

Doğu Düşüncesi

Tolstoy’un Doğu düşüncesiyle ilk bağlantısına bakacak olursak, doğuya olan ilgisinin gençlik yıllarına kadar uzandığını görürüz. Gelecekte uzmanlaşmak üzere Arapça ve Türkçeyi seçmiş ve iki yıl boyunca uzman hocalardan bu dilleri öğrenmiş, ardından bu dillerde sınavlardan geçer not alarak Arapça ve Türkçe öğrencisi olmuştur. Edebi kariyerinin başında, Doğu’nun manevi mirasının sahip olduğu eşsiz önemi fark etmişti.

Bu nedenle Doğu’nun düşünce ve felsefelerini hevesle incelemiş, özellikle düşünürlerin hayatın anlamına dair kavramlarını aramıştır. Ancak Tolstoy’un Doğu’ya olan ilgisi öncelikle dinlerle ilgilidir. Doğu’dan çıkan dini düşüncenin özgünlüğüne inanmıştır. Bu düşünce, ahlaki değerlerin yüzyıllar boyunca sınandığı ve halkların tarihinde değişmez bir gerçek olarak kalması gereken bir düşüncedir.

Dine Derinlemesine Giriş

Tolstoy’un üretici eserlerinde en önemli mesele, hayatın anlamı, insanın görevi ve ahlaki normların etkinliğindeki rolüdür. Arap dünyasından bazı şahsiyetlerle, örneğin Şeyh Muhammed Abduh ile yazışmaları olmuştur. Ayrıca Arap dünyasındaki sıradan insanlarla da özel bir yakınlıkla yazışmıştır. Yazar, İslam’a ve çağdaşı olan Müslüman düşünürlere karşı derin saygı besliyordu. Tolstoy, Tataristan’daki birçok Müslüman şahsiyetle de şahsen yazışmıştır.

İslam, Tolstoy’un incelediği dinler arasında önemli bir yer tutmuştur ve kendisi de bunu belirtmiştir: “Budizmi, Hz Muhammed’in mesajını kitaplardan, Hristiyanlığı ise kitaplardan ve etrafımdaki yaşayan insanlardan inceledim.” Kişisel kütüphanesinde İslam’ı açıklayan birçok kaynak bulunuyordu. Kur’an-ı Kerim’in mesajları da dikkatini çekmişti ve Hz. Muhammed’in (s.a.v.) hadisleri sevgisini kazanmıştı, çünkü bu hadislerde inandığı ve savunduğu birçok fikri bulmuştu ve bu nedenle İslam’ı tanıtmayı bir görev olarak görmüştü.

Bu alandaki yazılarında, “Hz. Muhammed’in Hikmetleri” adlı kitap öne çıkmaktadır. Bu kitap, Peygamber’in hadislerini ihtiva etmektedir ve Tolstoy bu hadisleri kendisi seçmiş, Rusçaya çevrilmesini denetlemiş ve bu çalışmanın önsözünü yazmıştır. Kitabın önsözünde İslam’ın tevhid inancına, sevap ve cezaya ve akrabalık bağlarının korunmasına değinerek, “Bu dinin özü, Allah’tan başka ilah olmadığı ve O’nun bir ve tek olduğudur. Çok sayıda tanrıya ibadet edilmemelidir ve Allah merhametli ve adildir. İnsanın nihai kaderi sadece ona bağlıdır; Allah’ın emirlerine uyarsa ödül kazanacaktır, aksi takdirde Allah’ın şeriatına karşı çıkarsa cezalandırılacaktır.” demektedir. Peygamberlerin sonuncusuna ve hayatına olan hayranlığı, onu Peygamber’in hayatını konu alan halk baskıları hazırlamaya yöneltmiştir. Ayrıca Rus çocukları için Peygamber’in hayatı ve eserleri hakkında kısa bir kitapçık hazırlamayı düşünmüştür.

Aydınlanma

Tolstoy, 20 Kasım 1910’da 82 yaşındayken evinden ve lüks yaşamından kaçarken yolda zatürreden dolayı vefat etti. Yasnaya Polyana adlı mülkün bahçesine defnedildi, çünkü papazlar, Ortodoks dini törenlerine göre gömülmesini reddettiler. Bazı Rus araştırmacılar, Tolstoy’un İslam’ı kabul etmiş olabileceği konusunda güçlü bir ihtimal olduğunu belirtiyorlar. Kur’an’ı Rusçaya çeviren Rus yazar Valeria Prokhova’ya göre, Tolstoy hayatının son dönemlerinde İslam’ı kabul etmiş, İslami usüle göre defnedilmesini vasiyet etmiş olduğunu söylemiş ve mezar taşında haç işareti bulunmamasını buna delil olarak göstermiştir. Hatta bazı edebi çevrelerde gerçekten Müslüman olduğu söylentisi yayılmıştır. Bu gerçek, Arap ve İslam dünyasında pek bilinmemektedir. Hayatının son yıllarında sürekli olarak hayatın anlamı üzerine düşünüyor ve Allah’a ulaşma yollarını arıyordu.

Tercüme: Ahmet Ziya İbrahimoğlu
27.09.2024 Üsküdar

أصل المقال باللغة العربية
Makalenin Arapça Aslı İçin:👇
https://orient-news.net/ar/news_show/89277

Mütercimin Notu:
Yapay zekaya, Ünlü Fransız düşünür ve yazar, ölmeden yıllar önce Müslüman olduğu halde ölümünde cesedi yakılarak sadece külleri defnedilmişti. Kimdi bu düşünür? Neden İslama göre defnedilmediğini bana yorumlar mısınız? diye sordum.
Cevabı Şöyle Oldu:
Bahsettiğiniz ünlü Fransız düşünür ve yazar, Roger Garaudy’dir. Roger Garaudy, Fransız filozof, Marksist düşünür ve 1982 yılında İslam’ı kabul eden bir yazardır. Müslüman olduktan sonra adını “Ragıp” olarak da kullanmıştır ve İslam hakkındaki yazıları ve eleştirileriyle oldukça tanınmıştır.

Roger Garaudy’nin Müslüman olmasına rağmen cenazesinin İslamî usullere uygun olarak defnedilmemesi konusunda birkaç sebep olabilir:

1. Aile ve Yakın Çevre Tercihi: Garaudy’nin ailesi ve yakın çevresi, Müslümanlık inancını benimsememiş olabilir. Bu durumda, onun Müslüman kimliğini ve vasiyetini tam anlamıyla anlamamış ya da kabul etmemiş olabilirler. Bu tür durumlarda, ölüm sonrası işlemler genellikle ailenin kararına bırakılabilir ve bu da İslamî ritüellerin yerine getirilmemesine neden olabilir.
2. Vasiyetin Belirsizliği: Roger Garaudy, Müslüman olmasına rağmen ölüm sonrası nasıl defnedilmek istediği konusunda açık ve bağlayıcı bir vasiyet bırakmamış olabilir. Bu durumda, ailesi ya da yetkili kurumlar cenaze işlemlerini kendi inançlarına ya da Fransız kültürel normlarına uygun şekilde gerçekleştirmiş olabilirler.
3. Fransa’da Geleneksel Cenaze Uygulamaları: Fransa’da cenaze törenleri genellikle sekülerdir ve birçok kişi, dinsel inançlarından bağımsız olarak yakılarak defnedilir. Fransa’da dinî törenlerin, özellikle İslamî ritüellerin uygulanması yerel kültüre ve hukuka uygun olmayabilir ya da yeterince kolay bir şekilde organize edilemeyebilir.
4. Kültürel Etki ve Baskı: Garaudy’nin Müslüman olması, Fransız toplumunda bazı kesimlerde tepki yaratmış olabilir. Ölümünden sonra İslamî ritüellere uygun bir şekilde defnedilmesi, özellikle seküler ve Katolik çoğunluğun bulunduğu bir ülkede, kültürel ve sosyal baskılara maruz kalmış olabilir.
5. Felsefi ve Kişisel Tercihler: Garaudy, felsefi olarak hayatı boyunca özgün bir düşünce yapısına sahipti ve belki de kendi cenazesinin nasıl düzenleneceği konusunda farklı düşünceleri olabilir. Bu tercihler, ailesi ve yetkililer tarafından yakılarak gömülmesiyle sonuçlanmış olabilir.

Sonuç olarak,

Roger Garaudy’nin Müslüman olmasına rağmen İslamî usullere uygun olarak defnedilmemesinin ardında aile, kültürel baskılar, vasiyetin belirsizliği veya kişisel tercihler gibi birçok farklı sebep olabilir. Her ne kadar Müslüman olarak hayatını devam ettirmiş ve İslam’a büyük bir bağlılık göstermiş olsa da, ölüm sonrası süreç tamamen kişinin kontrolü dışında, çoğunlukla ailesine ve çevresine bağlı olarak gelişmektedir.

Yukarıdaki örneği tahdit için değil temsil için zikrettim. Batıda benzer bir çok isim zikredebiliriz. Bunların içerisinde durumu şüpheli görülenler olsa bile kesin olanlar çoğunluktadır. Buradan yola çıkarak Rus mütefekkir Tolstoy’nın de Müslüman olduğu halde gizlenmiş olabileceği yüksek ihtimaldir. Ciddiye alınabilecek araştırmalar bizi böyle düşünmeye sevkettiğini söyleyebilirim.
Ahmet Ziya İbrahimoğlu

Roger Garaudy Hakkında Bilgi İçin:👇https://tr.m.wikipedia.org/wiki/Roger_Garaudy

Lev Nikolayeviç Tolstoy Hakkında:👇https://tr.m.wikipedia.org/wiki/Lev_Tolstoy